دکتر مجتهدزاده: ناتو، اردوغان را در شطرنج ژئوپلیتیک منطقه "مات" کرد
- نوشته شده توسط مـــدیر
- دسته: سایر اخبار
به گزارش پایگاه خبری «جغرافیای سیاسی»، متن گفتگوی تفصیلی خبرگزاری «نسیم»، با دکتر پیروز مجتهدزاده استاد جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک و مدیرعامل سابق بنیاد پژوهشی یوروسویک (Urosevic Research Foundation) لندن در خصوص بررسی آخرین تحولات منطقه به همراه نقش ترکیه در این تحولات بدین شرح است:
«نسیم»: ارزیابی شما از دلیل تقابل ترکیه و روسیه چیست و آیا این تقابل با تحریم‌های منافع ترکیه توسط روسیه پایان می‌پذیرد؟
مجتهدزاده: این سوال دقیقا به شکل‌گیری شرایط ژئوپولتیکی امروز مطقه ارتباط پیدا می کند؛ من مدت‌ها است که گفته بودم اقدام ترکیه برای ساقط کردن بمب افکن روسیه حماقت بزرگ بود
انگاری که اردوغان بطور کلی منطق را از داست داده و در شرایط که بیشتر به یک بحران روحی و احساسی شباهت داشت دست به آن اقدام غیر منتظره زد در حالی که آشکارا امیدوار بود که برای خودش به عنوان قهرمان ملی ترکیه اعتبار تازه‌ای کسب کند. من هنوز هم معتقدم که چون حاضر نیست شرایط احمقانه پیش آمده را دگرگون کند در حقیقت هر روز دارد شرایط را بر علیه خود و منافع ملی ترکیه بدتر و بدتر می‌کند.
ادامه رفتار اردوغان در موضوع سوریه و عراق جز خیره سری و لج بازی، معنای دیگری ندارد چون همه دنیا این کار را اشتباه خوانده است و حتی ایالات متحده آمریکا که قدرت اول ناتو است و ترکیه نیز در آنجا عضو است چند بار این کار را تاسف بار خواند. اگر اردوغان به دنبال تسلط بر اعصاب و احساسش نباشد مسلما نمی‌تواند در اندیشه ترمیم شرایط بحرانی باشد و به همین دلیل است که می‌بینیم نه تنها به فکر آرام کردن اوضاع نیست بلکه اجازه می‌دهید وضعیت هر روز بدتر شود بخواهد آن را بدتر کند.
اقدامات روسیه در تلافی سقوط هواپیمای خود بود و هر کشور دیگری نیز که باشد حق دارد این کار بسیار نادرست، بیجا و احمقانه را تلافی کند؛ روسیه دست به اقداماتی زد که به نظر من بسیار منطقی بود و حتی اگر در این وسط در تبلیغاتی که علیه خانواده اردوغان صورت گرفت اغراق و اشتباه شده باشد باز هم اقدامات صورت گرفته از سوی روسیه منطقی محسوب می‌شود و کاملا موفقیت آمیز بوده است. در میان اقدامات تلافی جویانه روسیه علیه ترکیه آنها همزمان با دست زدن به تحریم‌های اقتصادی، یک موشک تبلیغاتی بسیار قوی را به سمت خانواده اردوغان شلیک کرد و آن هم رسوا کردن این خاندان در ارتباط با داعش و واسطه‌گری آنها در فروش نفت دزدیده شده عراق و سوریه توسط داعش برای ارسال به بازارهای بین‌المللی بود که در این وسط طبیعی است که دلالی‌های بسیار پرسودی را هم نصیب خودشان کرده است.
با وجود اینکه موضوع فروش نفت عراق و سوریه توسط تمام مطبوعات دنیا منعکس شد ولی اردوغان از طریق تلفن با رئیس جمهور ایران تماس گرفت و از او خواست که جلوی پوشش خبری مربوط به جنگ تبلیغاتی روسیه در مطبوعات ایران را بگیرد. هنگامی که رئیس جمهور حسن روحانی به گونه ای طبیعی گفت که او نمی تواند جلوی کار مطبوعات آزاد را بگیرد، اردوغان ظاهرا متوسل به کنایه گویی دور از شان یک رئیس جمهور شده و ابراز کرد که "ما با آزادی مطبوعات در ایران آشنا هستیم!"؛ این متلک گویی تاسف بار نشان داد که آقای اردوغان حتی متوجه نشد که منظور رئیس جمهور جمهوری اسلامی ایران از آن حرف بیان این واقعیت بوده است که نشریات در ایران، همانند مطبوعات در ترکیه یا هر کشور دیگری، هر روز برای تیتر خبری خود از دولت دستور نمی گیرند که دولت بتواند هر روز با انتشار برخی تیترهای خبری مطبوعات مخالفت کند و جلوی آن را بگیرد.
آقای اردوغان در برخورد ناشی از دست پاچگی با رئیس جمهور ایران در موضوع خبر انتقال نفت داعش از ترکیه کاملا آشکار کرد که کنترل اوضاع را از دست داده و به راهی افتاده که به جای جستجوی راه حلی بر اصل بحران، خود را درگیر مسائل فرعی و حاشیه‌ای می‌کند. گذشته از آن، ایشان که خود را در مقام یک رهبر قهرمان و دانا و هوشیار می بیند توجه نکرد که پاسخ رئیس جمهور جمهوری اسلامی ایران، مانند رئیس اجرایی هر کشور دیگری در شرایط مشابه، پاسخی طبیعی بوده است، به این معنی که مطبوعات در انتخاب موضوع و تیتر خبری روزمره آزاد هستند و بر اساس دستور العملی کلی رفتار می‌کنند، به عبارت دیگر، مطبوعات در ایران در انتخاب موضوع و تیتر خبرهای روزمره آزاد هستند و اگر کنترلی بر مطبوعات وجود داشته باشد، آن کنترل عمومی، کلی و بر اساس قانون اساسی کشور است که نمی‌تواند شامل سانسور کردن اخباری شود که ممکن است برای یک همسایه ناخوشایند باشد.
آقای اردوغان وقتی که می‌گوید ما با مفهوم آزادی مطبوعاتی ایران را می‌شناسیم، در حقیقت اعلام می‌کند که ایشان حتی نمی‌داند که مطبوعات خودشان هم همزمان با بقیه مطبوعات ایران و جهان این اخبار را منتشر می‌کردند. چنان که در همین برخوردها معلوم شد مطبوعات ترکیه از مدتی پیش از بروز این رویدادها اخبار مربوط به نقش خانواده اردوغان در رابطه با چگونگی نفت فروشی برای داعش را حتی پیش از افشاگری‌های تلویزیون روسیه برملا می کردند. پس از آن مکالمه بیجا و تاسف آور اردوغان با رئیس جمهور جمهوری اسلامی ایران بود جهان متوجه عدم تبحر اردوغان در امر دیپلماسی شد و نشان داد.
وضعیت نامساعد سیاسی اردوغان در نتیجه این نابخردی ها تا آن اندازه بالا گرفت که بزرگترین تکیه گاه های ژئوپولیتیکی ترکیه، یعنی سران ناتو و ریاست جمهوری ایالات متحده امریکا هم علیرغم انتظار برخی خوش خیالان که امیدوار بودند آنها به سود ترکیه وارد عمل شوند، زبان به انتقاد نسبت به اقدامات اردوغان گشودند و دولت او را در بازی شطرنج ژئوپولیتیکی که به وجود آورده بودند "مات" کردند. در آن برخورد شخص باراک اوباما مداخله کرده و اعلام کرد که ما مدت زیادی است که به دولت ترکیه گفته‌ایم آن منطقه خاص از مرزهای خود را با سوریه و عراق که باز مانده است را بایستی ببندد. این گونه بیان در حقیقت تایید ضمنی درستی اقدامات روسیه بود به این معنی که آنچه که روسیه می‌گوید درست است ولی آقای اردوغان در جواب اوباما دست به یک اقدام نابخردانه‌تری زد به این صورت که واحدهایی از نیروی نظامی خود را به شمال عراق روانه کرد و این نیررو از مرز عراق عبور کرده و در نزدیکی موصل مستقر گردید.
آشکار است که دولت مرکزی عراق نسبت به این اقدام اعتراض کرده و خواهان خروج فوری آن نیرو از خاک عراق شود، ولی دولت ترکیه در استدلال حیرت انگیزی این خواسته مشروع و قانونی دولت عراق را بر اساس اتکاء بر این استدلال حیرت آورتر که کردهای اقلیم کردستان در شمال عراق از ترکیه خواستند که با ارسال آن واحد های نظامی خود به آن مناطق نیروهای رزمنده کرد را برای مبارزه علیه داعش در آن مناطق تربیت کنند رد کرد. با این اقرار حیرت انگیز که توام بود با اقرار دیگری در زمینه حضور همان نیروهای ترک در همان بخش از خاک عراق از مدت‌ها قبل، آقای اردوغان وضعیت خود را از چند جانب دچار دشواری بیشتری از این قرار کرد:
1- ارتش ترکیه علیرغم مقررات بین المللی و بدون اطلاع و اجازه دولت مرکزی فدرال عراق، از مدت ها قبل به خاک عراق تجاوز کرده و در آنجا استقرار یافته بود.
2- آقای اردوغان با این استدلال نا آگاهی خود نسبت به مقررات بسیار حساس بین المللی را ثابت کرد که یک دولت خود مختار و محلی (اقلیم کردستان) مستقل نیست که بتواند با کشورهای خارجی روابطی داشته باشد و از آن کشورها درخواست اعزام نیروی نظامی به داخل کشور فدرال به هر منظوری نماید.
3- در این استدلال ثابت شد که هم ترکیه و هم دولت خود مختار اقلیم کردستان علنا ثابت کردند که با این اقدام مرتکب خطای سیاسی – حقوق بین المللی خطرناکی شدند که بالقوه می تواند به یکجنگ منطقه ای مهم منجرگردد.
4- و از همه مهمتر، ترکیه علیرغم ارتکاب این خطای عمده از دید حقوق بین المللی و چارترهای مربوطه سازمان ملل متحد تصمیم گرفت نسبت به اخطارها و هشدارهای رسمی دولت عراق در زمینه خارج کردن فوری قوای نظامی خود از خاک آن کشور، بی اعتنایی ورزیده و با آن اقدام هم حاکمیت ملی دولت فدرال عراق را زیر پا گذاشته و هم یک ایالت خودمختار در عراق "اقلیم کردستان" را در عمل تشویق به یاغی‌گری و جدایی‌طلبی کرده است.
از سوی دیگر، هر چند کردستان عراق در مسائل داخلی یک ایالت خاص شمرده شده و زیر عنوان "اقلیم کردستان" خود مختاری دارند، اما در روابط خارجی مستقل نیستند که بتوانند ترکیه را دعوت به اعزام نیرو به خاک خود نمایند، ولی آقای اردوغان در پاسخ اخطار و هشدار قانونی و رسمی دولت فدرال عراق در عمل گفت که موضوع به آنان ربطی ندارد، این حماقتی بزرگتر روی حماقت‌های دیگر وی است.
تاسف دیگر در وضعیت اردوغان این نکته بود که او نتوانست از فرصتی که در نتیجه بروز جنگ لفظی میان محافل اطلاعاتی و سیاسی و مطبوعاتی غرب و آل‌سعود حاصل شد استفاده کرده و محل تنفسی برای خواباندن تنش با همسایگان خود فراهم آورد، همچنان با دستپاچگی شرایط را برای خود تنگ‌تر و تنگ‌تر کرد و همین امر هم نشانه دیگری شمرده می شود از دچار آمدن اردوغان و دولتش در شرایط عصبی و دستپاچگی زیاده از حد.
نخست وزیر آقای اردوغان، احمد داوود اوغلو، که اخیراً با انتشار کتابی در اولویت های ژئوپولیتیکی ترکیه و ترجمه و تولید آن کتاب به فارسی‌گویی خواسته است خودش را از دانشمندان بی همتای ما! در این رشته دانشمندتر نشان دهد، در این کتاب ادعا کرده که ایران و ترکیه میراث بر یک تمدن هستند و خواهان به صفر رساندن تنش میان ترکیه و همسایگانش شد، ناگهان و در اوج تنش‌های دامن زده شده با ایران در نتیجه دستپاچگی‌های رئیسش تهدید کرد که جمهوری آذربایجان را تحریک خواهد کرد تا سرزمین‌های اشغالی خود را پس بگیرد.
در حالی که این دانشمند برجسته ژئوپولیتیکی در مقام نخست وزیری آقای اردوغان با طرح این مباحث حیرت‌آور ثابت کرد که چگونه می‌خواهد تنش ترکیه با همسایگان را به صفر رساند، مرتکب چند اشتباه حیرت آور شد به این قرار:
1- وی روشن نکرد که آذربایجان را برای پس گرفتن کدام سرزمین‌های اشغالی و از کدام کشور تشویق خواهد کرد؟ از جمهوری ارمنستان؟ یا از همسایگانی که وی می‌خواهد تنش میان ترکیه و آنان را به صفر رساند؟
2- آقای داوود اوغلو حتی متوجه نیست که این بیان می تواند به عنوان "اقرار ضمنی" تلقی شود در تایید این حقیقت که کشورش پشت سر برخی حرکت های تجزیه طلبانه در ایران قرار دارد.
3- آقای داوود اوغلو با این بیان در عمل قدرت درک و شعور مردم آذربایجان را دست کم گرفته است و فکر می کند آنها نمی دانند داعش با زبان ترکی (مشترک میان آذربایجان و ترکیه) سر دشمنی ندارد، بلکه دشمنی نهائیش با دین شیعه (مشترک میان آذربایجان و ایران) است و ترکیه حمایت کننده داعش نمی‌تواند طرف امید شیعیان ایران و آذربایجان در برابر برنامه‌های داعش برای ریشه‌کن کردن شیعه در منطقه باشد.
به این ترتیب، همه اقدامات نابخردانه یاد شده نشان از آن دارد که آنکارا به گفته عوام "به کلی در این زمینه قاطی کرده" است و من مطمئن هستم که بعد از سپری شدن این دوران قاطی کردن آنکارا، آنها به این نتیجه خواهند رسید که با قبولاندن نابخردی اقدامات اخیر به خود، ترکیه می تواند راه درست را در پیش گیرد و تلاش کند خطاهای گذشته را جبران نماید که در این راه باید از انجایی شروع کند که باراک اوباما، رئیس جمهور ایالات متحده امریکا به او تکلیف کرده است؛ یعنی بستن مناطق باز گذاشته شده در مرزهای ترکیه با سوریه و عراق، تا از این راه بتواند از فرو رفتن بیشتر در باتلاق سیاسی که خود آفریده جلوگیری کند و در دراز مدت بتواند تنش دامن زده شده در روابطش با همسایگان و روسیه را به صفر رساند. آشکار است که اگر ترکیه بخواهد خیره سری پیش گیرد و روابط بین المللی خود را هر روز آسیب پذیرتر کند، این رشته سر درازی خواهد داشت که من شک ندارم در آن شرایط اردوغان، نخست وزیر دانشمند! و پسران خطاکارش از صحنه اخراج خواهند شد، آن هم نه به دست ایران، نه به دست سوریه، نه به دست عراق و نه به دست ایالات متحده آمریکا، بلکه به دست مردم ترکیه که از صحنه گردانی های این خاندان به ستوه آمده‌اند.
«نسیم»: آیا امکان ورود عملی ناتو در حمایت از ترکیه برای تقابل با روسیه وجود دارد؟
مجتهدزاده: ابدا چنین اتفاقی نخواهد افتاد؛ مگر ما حافظه تاریخی نداریم؟! در یک ماه گذشته ناتو چندین بار تکرار کرد که کارهای ترکیه در زمینه حمایت از داعش و سرنگون کردن بمب افکن روسی غلط بوده است.
آیا کسی هست که فکر کند ناتو همه اعتبار تاریخی و آینده خود را فدای این می‌کند که به پشتیبانی کاری قدعلم کند که خود آن کار را خطا قلمداد کرده بود؟ ابدا چنین اتفاقی نخواهد افتاد؛ می‌دانیم که بزرگترین قدرتی که می‌تواند ناتو را وادار به واکنش به نفع ترکیه کند ایالات متحده آمریکا است که رئیس جمهورش آقای باراک اوباما چند روز پیش از ترکیه و این کار اردوغان ایراد گرفت و گفت ترکیه نتوانسته است مرزهای باز خود با سوریه و عراق را مسدود کند.
«نسیم»: آیا اینکه ما از یک طرف می‌بینیم ترکیه وارد عراق شده و از طرف دیگر کشوری مثل آلمان از پارلمان خود مجوز ورود به جنگ می‌گیرد را حاکی از نوعی هماهنگی در ناتو برای تجاوز به عراق نمی‌دانید؟
مجتهدزاده: به هیچ وجه، اصلا اینطور فکر نکنید؛ ببینید ترکیه مدعی است که نیروهایی که وارد عراق کرده است از قبل در عراق بوده‌اند و برای تعلیم نظامی نیروهای کرد منطقه هستند که البته این یک حرف بی‌ربط و غیرقانونی از دید قوانین بین المللی است چون یک ایالت خود مختار در یک نظام فدرالیته نمی تواند با کشورهای مستقل خارجی هیچ گونه رابطه ای داشته باشد چه رسد به دعوت کردن از کشورهای مستقل خارجی به مداخله نظامی در خاک کشور فدرال که در این ارتباط "عراق" نام دارد. این بحث های ناشی از دست پاچگی فقط برای سرپوش گذاشتن بر خطاهای نظامی خود است و دولت عراق هم صراحتاً گفت ترکیه به مرزهای عراق تجاوز کرده و هرچه سریع‌تر باید رفع تجاوز کند؛ اما آلمان در قالب کشورهای غربی و نه لزوماً ناتو، بعد از حادثه پاریس و بعد از اینکه رئیس جمهور فرانسه از همه قدرت‌های غربی خواست در مسئله سوریه و در عراق علیه داعش وارد عملیات شوند، وارد شده و این هیچ ربطی به کار ترکیه ندارد.
آن کاری که آلمان انجام داده پاسخ مثبت به درخواست فرانسه و آمریکا است که باید همه در مبارزه علیه داعش شرکت کنند. آلمان می‌خواهد همانطوری که فرانسه نیروهای خود را در مبارزه با داعش در سوریه و عراق تقویت کرد؛ آلمان خواست به جهان بگوید ما هم خود را موظف می‌دانیم که در این مبارزه شرکت کنیم و شما به هیچ وجه اینها را نمی‌توانید با کارهای احمقانه ترکیه شابهت دهید.
«نسیم»: آیا ممکن است تنشی که اخیرا بین ایران و ترکیه شکل گرفته شدت بگیرد؟ در هر صورت ما پیش از این اتفاقات شاهد سفر اردوغان به ایران و گفتگو در خصوص آغاز مناسبات اقتصادی بودیم که احتمالا افزایش روابط ایران با ترکیه را بیشتر می‌کرد.
مجتهدزاده: در روابط سیاسی شما نمی توانید بر این موضوع که در گذشته چه اتفاقاتی افتاده تکیه کنید، بلکه تکیه شما بر این است که امروز چه اتفاقی می‌افتد.
در گذشته ما با ترکیه خیلی کارها کرده‌ایم، در زمان قبل از انقلاب ترکیه از ما کمک مالی می‌گرفت و از ما فرمانبرداری می‌کرد. همه اینها به گذشته تعلق دارد، اما امروز جریان این است که دیدار پوتین در تهران با رهبر جمهوری اسلامی ایران مثلث ژئپولیتیکی تهران، مسکو، دمشق را گرم کرده و مواضع آنها را تقویت کرد و همین تحول پشت مثلث ژئوپولیتیکی آنکار، ریاض و تل‌آویو را لرزاند و اینها دچار دستپاچگی فراوانی شدند؛ چون آنها دیدند که این دیدار و آغاز عملیات نظامی جدید روسیه در سوریه به کمک ایران و با توافق ایالات متحده آمریکا روزگار مثلث حمایت از داعش را تضعیف کرده است.
واکنش‌های ترکیه همانی است که الآن عربستان سعودی به شکل زبانی یا شفاهی برعلیه ایران می‌گوید و همانی است که تل‌آویو عاقلانه‌تر و بدون اینکه خود را رسوا کند انجام می‌دهد؛ اما این میان ترکیه دستپاچه شد و دست به این اقدامات زد؛ ترکیه در این رابطه با آن تلفن بیجا و بی‌ربط به آقای حسن روحانی و آن مطالب مسخره‌ای که مطرح کرد فقط و فقط نشان داد که قاطی کرده و به کلی دستپاچه است و در این دستپاچگی دارد مرتکب حرف‌ها و کارهایی می شود که وضعیت خود او را هر روز بدتر از روز پیش می‌کند.
وضعیت ترکیه اکنون مانند این است که کسی در باتلاق شن متحرک گیر کرده و با هر تلاش یا تقلا دارد خود را بیشتر فرو می‌برد.
«نسیم»: پیش‌بینی شما از آینده رفتار ترکیه چیست؟
مجتهدزاده: بنده در مطالبی که در فضای مجازی و در شبکه‌های اجتماعی خودم منعکس می‌کنم واکنش‌های بسیار زیادی دریافت می‌کنم که در تائید بحث‌های من است البته شاید برای شما جالب باشد که مقدار زیادی از این واکنش‌ها از آنکارا و استانبول بوده؛ در این واکنش‌ها آمده که ملت ترکیه نیز به همه مسائل آگاه است و مدتی است که از این وضعیت زجر می‌کشد؛ آنها نیز خواهان پایان گرفتن این دوران امپراتوری تخیلی آقای اردوغان هستند و به همین دلیل من گمان می‌کنم که با توجه به اینکه مطبوعات ترکیه هم آن شرف و شخصیت ملی خود را نشان داده و از این وضعیت ایراد گرفته و رسوایی خانواده اردوغان را برملا کردند، این امید را دارم که فشار مردم دلیر ترکیه خانواده اردوغان و نخست وزیر بسیار دانشمندتر از همه دانشمندان وی را وادار خواهد کرد که نقطه پایانی به این حماقت ها بگذارند و با خانواده بشری سر آشتی در پیش گیرند.
پایان مطلب/
نظرات
- هیچ نظری یافت نشد
نظر خود را اضافه کنید.